ANEULAI PAN IN PANTAH SIAM IN PART I
TATE KEPNA LEH PATTAHNA (Part-1)
Naupang pen a nu gil sungah a om hun, a suah a kipan kum 2-3 ciang a phak hun, kum 5-6 a phak hun, sangkah hun, sex education hilh hun, nungakno leh tangvalno ahih hun cih dongin mi picing a suahna diñgin kep leh pattah ding ahihi. Tua te pen amasa pen in innkuan sung pan kipan a, sangsia te leh Pasian nasem te tawh sepkhop tohtoh ding ahihi.
1. Naupangno te kep leh pattah hun
Gil sungah nauno a om kipan nu pen neklehdawn ah pilvang mahmah kul hi. Na sep haksa lua sem lo ding a, lungsim gim lua leh ngaihsut tamlua cih neilo dinghi. Nu sung pan a pusuah dongin nisim in a nauno na theihna khang semsem hi. Leitung khuavak mu in hong pian khiat khit ciangin launa leh lamdang sakna tawh kidim a, hong pom in, hong tawi in, hong kem in ci in a honkhia ding kisam ahihmanin a kap khia ahihi.
Naupang kha 10 a phak ciangin na khat peuhpeuh a deihhuai na thei in a hoih leh a hoih lo zong khen thei nailo in a tuah peuhpeuh lak leh nek thuah pahpah hi. Naupang pen khatvei hih ken na cih khit nak leh a hih kik ding ciangin ki suang mahmah a, hih nawn kei in na cih leh kap ding a, hih nawnlo suak takpi dinghi. A kah ciangin e e e e .. ci in na kah sang hih mai o leh ci in na hih kik sak leh nidang ciangin na kham zo nawn kei ding hi. Tua bangin na khat peuhpeuh hih nopna a neih hun sung leh a kem te tawh ki pattah hun sung pen kum khat val sung kisinna in zang hi.
Naupang kum 2-3 a phak sungin ngaihsutna kip khat nei ta a, veikhoih leh tak khoi ding te kitel in a om zia khat pen a zang suak diñgin zongsang ding hita hi. Tua bangin nulepa te leh a kemte pattah bangbangin kum thum sung kisin hi.
Naupang kum 5-6 a phak ciangin kum 2 a phak lai a azat a zongsat sa pawlkhat ngaihsut kikna hun in zang a, veikhoi ding, taklam in anne ding, taklam tawh laigelh ding cih a hizong a nuntak sung tawntung in a zat ding te kisin kikna nei in tua hun a hoih a sak pen tawh kisin in zongsang suak a, a nuntak sung tawntungin a tamzaw in zang suak hi. Tua hun a kipanin meidawi ding a ki pantah kha te meidawi suak in, uisan ding a kipan tah kha te uisan suak a, gilo diñgin kipan tah kha te gilo suak hi. Hih hun pen kipattah hun (nursery) ki ci a, Nursery kahna ding pen sum tampi a bei phial zong sang hoihna ah kah sak huai mahmah hi. Mihoih leh mi lawhcing te thu a kikan ciangin a kemte leh a pattah te zong hoih mahmah hi, ki ci hi.
2. Tate hangin nupa kikhiat loh ding;
Nupa cih ciang thu khempeuh ah ki pum khat mahmah ding ahihi. Ahihangin tate a diñgin hoihlo hi cih thei gige in ki hai thutuak gawp a, tate sangkah sak kei ni, kikhawm sak kei ni, kipawlna ah kizang kei leh hoihzaw in teh cih lamah ki thutuak khit ding hisamlo hi.
Tate pa in a tai a, thu a hilh leh nu in zong na pa thumang in ci pah dinghi. Nu in thu a hilh leh pa in na nu thu mang un cih ding ahihi. Nu in a tai ciangin pa in tate na tua cih nang zong bangmah na hih loh pi a cih nak leh tate in nu bel pah lian ding a, pa in a nu amawh sak leh a tate in a pa bel dinghi. Nulehpa te tate kituh tuh sak ding hilo a, tate vai in nu leh pa zong kikhiat khiat ngeiloh ding ahihi.
Nu leh pa in tate a ding ih deihsak penin lungdamna ding leh nopsakna ding bek bek ahihi. Tate in lau nei leh patau nei in a om ding kiphal lo hi, maizum leh zahkai lua in a om ding zong kiphal lo hi, mi simmawh leh ciamnuihna in a zat diñgin zong kiphal lo hi, tate lungdamna ding leh nopsakna ding bek bek kizong in tate tawh kikhawl khawl nuam in kino no nuam hi.
Tate tawm khat hong tei zaw deuh ciangin a neu lai bang nawnlo in na khat peuhpeuh deih deuh nei in, duh deuh nei in, utna deuh nei in, ngaihdeuh nei uh hi. Amai a om a tuah peuh peuh uh ne in, a muh peuhpeuh uh la in khoih uh a, a hoih leh a hoihlo khen thei nailo uh ahihmanin naupang pen a kem te tawh a hizong, a nu leh pa te tawh ahizong kikhah suah ngei hetlo ding hun ahihi.
Tate in a kihhuai leh a lauhuai bangmah theilo ahihmanin tate hihkhialh leh nekkhialh khak khempeuh pen a kem te hang ahihi. Naupang siangtho sitset in a om leh a kemte hang mah ahihi. Tate ngekbawl lua leng kah neh uh a, a deih pia lua leng kingek sak uh a, a duh pia lua leng sungpai pahpah a, amau ut ut in gamta sak lua leng nin pahpah uh a, hih te khempeuh pen tate it luatna hang hizaw sop hi.
Tate hong kah neh luat ciang, nin lua in a om den ciang, zun leh ek hau lua in a om ciang, a kingek sak luat ciangin Tate gina kep lo hi teh, naupang kem a siamlo deuh hi teh, na lungtom lua, na khut zang lua, na lungsim hoih takin kikem in ki ngaihsun pha mamah inla, Tate kepna diñgin na hun tamzaw pia in ci in nupa in khat leh khat ih kikhiat thei hi.
Nu leh pa pen tate tungah a gilo hi peuhmah lo hi, tate it lo leh khual lo zong hilo hi, tate kinlo zong hilo hi, mi tate tua bangin a om ciang hoih a sa zong hi peuhmah lo na pi in a taktak in sin leh zat ih thuah ciangin haksa mahmah a, tate hoih na deih lua kisa in a kah pih pih bang om liang hi. Tua ahihmanin tate kep leh pattah pen thu haksa mahmah khat hi a, nupa khat leh khat tate hangin kitai tai lo in, kitawng tawng lo in kikhiat khiat lo in kihuh zawk ding ahihi.
Pasian hong piak ih tate pen mel, lungsim leh gamtat a hoih diñgin kideih mahmah ahihmanin naupang kep siam leh pattah siam pen nulehpa te leh a kem te nakpi takin pilna leh siam kisin ding ahihi.
Sakhi a pi san, a no san. Aisa a pi phei vak, a no zong phei vak, cih paunak om hi. A taktak in ih tate pen nulehpa sangin lian zaw, sang zaw, pilzaw, siam zaw, hau zaw a kep leh pattah ding ahihi.
3. Naupang kep zia leh pattah zia ding kithei mahmah lo;
Napoleon in galkap hoihlo om lo a, makai hoihlo bel om hi, ci hi. Tua mah bangin naupang hoihlo khat zong omlo a, kep siamloh man leh pattah siamloh manin mi hoihlo a suak hizaw hi. Ih tate guta diñgin ih phal loh manin mi na a guk leh mi sawl hin teh ci in ih gum ve ve hi.
Mihoih diñgin ih deih bangbang in a ki pattah theih hun laitak pen a naupan lai ahihi.
Naupang khat a neulai-in
lampi man tawnsak lecin
a teek dongin lampial nawn lo ding hi. Paunak 22:6
Naupang khat in a neu lai in muh masak ne masa, a kem peuhpeuh ngai a, a picin hun ciang a ut pen dingte thei khol lo ahihmanin bangmah gen se se lo in om hi. Naupang te cidam peuh leh cing mahmah lel ci in tua ciang bek pen nau kep na in kizang a, cing kei pian leh clinic bek bek ah paipih in naupang pattah na ding khat zong ih ngaihsun man khol kei hi. Kum thum a pha pan khat in thu thei (knowledge) thei mahmah leh mi tate a pilsa in suak hin teh, kum thum a pha pan drum, piano khawng siam leh mi tate a siam sa in suak hin teh, ei tate leh a nu mah kah neh leh ui san thuah ci suk pong mawk in han kipan hi ta hi.
Ih nasep tawl manin tate in na khat peuh hong ngen leh zong nin huai uh teh, na gol deuh ciang sangkah ding in sanginn ah sia ten hong hilh ding uh a, tua diñgin tun sum a kizong zong hi, lum suk vo, na nu ta un, hong phong phong nawn kei vo, ka ihmut suak, ahih kei leh pusuak mai vo, ci in tate bangci pattah peuhmah ding cih theih loh luat manin ki lukhuh suk in ih kikhim san hi. A nu in cih na ding thei tuanlo ahih ciang a, worship la sak pih pong in a dang thei nawnlo ahihmanin a nu in a cim ciang ciahpih in a ut kei leh zong bengkap in ciahpih teitei hi. Sangkah theih ma tate ih kep dan leh ih pattah tua teng ahihi. Tate gamtat khialhna khat nei leh nakpi takin tai in ih tawng gawp thei a, na hoih a hih bangmah lah ih vaihawm tuan kei hi.
Tuinak khat panin tui lim le tui lim lo hong luangkhia khawm thei ahi hiam? Sanggamte aw, theikung in oliv hong gah thei a, leenggui in theipum hong gah thei ahi hiam? Tui-al in tuilim piangsak ngei lo hi. James 3:10-12
4. Ta nih leh thum a nei te nau kepna leh pattahna
Nu aw khatvei in video/movie en ni ka cih leh na ut loh pen ka sangkah kal in ka naute tawhna en vua, kei sang ka naute ngai zaw teh ci in a tanu u pen lungkim hetlo hi.
Tua ciangin a nu in aw nang sang in na nau te a it zaw diñgin nang hong um maw, tua bangin na ngaihsut ciangin hong gen den in aw, hong genlo in om ngei kei in, ci in a nu in a khut len in a ang ah a pom leh a tanu a lungkim mahmah in a nu itna thei pah hi.
A nu in a tanu tai vetlo hi, tua bang lungsim nei zenzen keng ci buatbuat lo hi, na nau te sang nang hong it zaw ing zong ci tuanlo hi, nang zong nidang in na en khin ve zong ci lo a, a nu in a tate khentuam leh it tuam neilo in itna tak tawh na lungsim a nat ciangin hong gen pahpah in aw a cih itna kamkhum tawh a tanu lungkim mahmah hi. Tate in nu leh pa mit hek en in thu thei siam mahmah uhhi.
Ta thum a neih lakah a nautum pen tawh market ah pai uh a, a tapa in car lim hoih mahmah khat a nu kiangah ngen hi. A nu in innah van leng lim, motor pi lim, thau lim, na tampi na nei khin ve, market pai peuh leh a thak ngen den, nong nget ding leh hong zui ken kong ci khol ve, ngen lai ding maw, na thuak nop leh dai lel o ci in hawk suk hi. Tua a kipanin a nu paipai na ah a zuih hangin a lungsim na in a pai thadah mahmah ahihmanin zaw nuangnuang in pai hi. Tua ciangin lungkim thei mahmah lo ahihmanin na neucik a vel ding khat lei sak in a piak leh sang napi in lei den na hi, mipi lakah kibet vatvat ding lah hisam lo ahihmanin a nu in bantang kaih in van a deih teng lei uhhi.
A ciah ciangin battery kithuah car lim a omna mun a tun uh ciangin a tapa tucip in pai nuam nawnlo hi. A nu in en dih ve ka sum neih khempeuh pek 5 bek hi ven nang deih pen 30 tak man hi ven, kilei zo vetlo pi, pek 5 bek bek om lai in ice-cream leh chocolate koi duh zaw, na duh zawk zawk lei o a cih ciangin a tapa in nu ken ice-cream lei ding aw ci in lungdam takin lei a, tai pah valval hi. Naupang in zong na khat hong nget ciangin thupi cing mah in dawng in gen leng sang siam mahmah uh a, ih hih laklak a ih maizum sak leh thuaklah mahmah uhhi. Na tate sum tampi pi mu sak kei in, sum na muh sak a na lei sak nop kei leh naupang khasia gawp thei hi.
A tapa laita pen zingsang thawh ding haksa sa mahmah a, a u in phong leh heh, a nau in zong phong leh heh in, a nu in zong phong leh heh a pa in zong phong leh heh den hi. Kihtak zahtak neilo bangin a ut hunhun in lum in a ut hun hun tho a, tua thu hangin a innkuan sung buai sak zo mahmah hi.
A kipatna pen a lawmte zingsang khat nai 5:00 in tho diñgin exercise la ding ci uh a, a nu leh a pa kiangah a ngen a, tuzan bekbek phone hong kem sak un, a cih leh pa in tan 10 na ong (pass) mateng phone kem theilo ding,nei theilo ding kongci ve, na nu in zingsang nai 5:00 ah hong phawng hen a cih leh aw no cih dandan ci in lum uhhi. Zingsang ciangin a nu manlang takin a thawh leh nai 5:15 na sat khin a, manlang in a tapa phong in a lawmte kiangah tai pah vingveng hi, nai laplo ahihmanin a lawmte in kingah nawnlo cih san ziau uh a, maizum leh khasia in ciah kik hi. Tua ni akipanin ama ut hun in a thawh loh buang kiphong leh pum heh hi. Kam khauh in hehna piangsak hi. Paunak 15:1
A birthday ciangin a nu in cake hoih mahmah tawh bawl sak a, alarm a hoih mahmah a khuang kelkel thei naipi khat birthy present diñgin pia hi. Amau unau sungah birthday present in naipi a ngah masa pen ahihmanin nu aw na deih pen khat hong ngen ing, ka hih theih ding ahihnak leh ka hih pah nuam hi ci in dong a, na thawhnop hun ciangin hih Naipi a larm set in la, na nu in nai 5:00 ka lap loh hong maisak in ci hi. Tua ni a kipanin amah bek in tua naipi zanglo in a innkuan un zang khawm uh a, nai lap lohna kisai buaina om nawnlo hi.
Nu leh pa ihihhangin tate tungah thu kigen khial thei, ki vaihawm khial thei, kisem khial thei, ki mangngilh thei ahihmanin nulehpa zong tate in hong etteh mahmah ahihmanin kidawm mahmah ding ahihi.
Tate aw, na nu na pate uh thu man tawntung ding pen na Khristian nasep uh ahi hi. Tua bang thumanna in Pasian lungdamsak hi. Pate aw, na tate un a thuak zawh loh zah dong dingin thuhilhin taii niloh kei un. Kolose 3:20-21
Bang hang hiam cih leh Pasian in eite tungah meidawina lungsim hong guan lo a, thahatna (power), ki-itna(love), pumpi ki-ukzawhna(self discipline) lungsim hong guan hizaw hi. 2 Timothy 1:7
Itna neite lungkia cih om ngei lo hi; a upna, a lametna, lungduai takin a ngaknate uh a mawkna cih om ngei lo hi. (1 Cor 13:7)
@ NK Nang
Post a Comment