Header Ads

46NA US PRESIDENT JOE BIDEN THUGEN

JANUARY 20th IN 46th US PRESIDENT JOE BIDEN' INAUGURAL FULL SPEECH 
Jan. 21: Nilaini Jan. 20 ni-in Inauguration programme hun Senator Amy Kloubucher in co-chair len a, US Supreme Court Chief Justice John Roberts in 46th US president dingin Joe Biden kiciamna neisak hi. Kum 78 in a upa Bidente nupa in St. Matthew Catholic Church ah biakpiakna pia uh a, kum 127 mau innkuan leh khang ah a zat khinsa uh amau innkuan Lai Siangtho (Family Holy Bible) tungah tungah a khut nga-in kamciamna nei hi.

Associate Justice of the Supreme Court of the United States (SCOTUS) Sonia Sotomayor in US tangthu sungah Vice-President numei masa pen leh mivom numei masa pen (a pa Jamaica leh a nu India mi) leh immigrant mi tanu Kamala Harris kiciamna neisak hi. Roman Catholic biakna zui US President masa pen John F. Kennedy khit nung Joe Biden pen US presidents lakah RC pawlpi mi a nihna hi pan hi. Kamala Harris pen US Vice-Presidents lakah Asian-American masa pen suak hi. Harris pen American Baptiist Churches USA pawlpi nuai-a om Third Baptist Church of Francisco pawlpi member hi. 

Jan. 20 ni-in Inaugural hun kipat ma-in Biden, Harris leh a innkuanpite washington DC khuapi-a om Cathedral of St. Matthew the Apostle ah va kikhawm uh a, bipartisan congressional leaders lakah House Speaker Nancy Pelosi, Senate Majority Leader Chuck Schumer, Senate Minority Leader Mitch McConnell, House Minority Leader Kevin McCarthy, Senator leh JCCIC Chair Amy Klobuchar zong amaute kikhopna ah va kihel uh hi.

Biden in, "Hun mawk beisakna dingin hun om nawn lo hi," ci-in Trump panin a kiluahsuk sawn (legacy) beisakna ding executive order 17 suaih kai pah ziahziah hi. Biden in Covid-19 pandemic do zia kheelna ding, khuahun kilaihna climate change dona ding, minam tuamtuamte hamphatna ngah kikimna (racial equity) ding laptoh ding, 13 Muslim-majority leh African gamte tungah Trump' travel ban phiatna ding, WHO zop kikna ding, US-Mexico gamgi ah Trump' kulhbaang cian' khawlsanna ding leh US gamah immigrants in nu leh pate in a tate uh a neu lai-un a lutpih uh undocumented immigrants Deferred Action for Childhood Arrivals (DACA) or Dreamers kicite humbitna ding cihte a executive orders suai kaihte lakah kihel hi.

Biden in 46th US president len dingin a kiciamna hun Inaugural ceremony ah a thugenna hih bang hi:

Harris, Speaker Pelosi, Leader Schumer, Leader McConnell, Vice-President Pence. A zahtakhuai ka zindote leh ka mipih Americante. 

Hih ni pen America' ni hi. Hih pen democracy' ni hi. Tangthu leh lametna ni, thuaksuahsakna leh buaina hamsa vensak'na dingin thukhensat ni hi. A thaksuahna dingin a sat luat manin a tuisuak hun tampi nawkin America in a thak sitna/ze-etna kituak a, tona panin American thokik hi. Tu ni pen candidate gualzawh ni hi loin ngimna ahih kei leh thubullet (cause) gualzawhna, democracy gualzawhna pawi i kham uh hi. Mipite - mipite deihna kiza khin zo a, mipite deihna lim takin kingaihkhiatsak hi.

Democracy manpha hi cih i sin kik uh a, democracy kisia baihin dengdel (fragile) ahih manin hih hun leh nai in lawmte aw, democracy gualzo hi. Tua ahih manin tu-in hih mun siangtho tualpi ah a beisa ni tam loin Capitol kingakna bulpi, bulphuhna, inn khuam tawdap bulpi (foundation) a kiliingsak ngongtatna na piang a, i muh theih loh Pasian' nuai-ah gam leh minam khat paikhawmin a beisa kum zalom nih val i hih ngeina bangun kilemhuai takin thuneihna kipiakna i nei uh hi.

America a tuam ngiatin a hoihna (unique) zia, a om mawkmawk thei lo (restless), a hangsan, a hoihlam lametna leh gam leh minam i hihna tawh i hih leh suah theih ding i maban i et lai takin kei ma-in parties nihte panin presidents lente (predecessors) tungah ka lungdamna ka ko hi. Ka lungtang tawng panin amaute tungah lungdam ka ko hi. I Constitution panin a hoih a suahkikna leh thahatna, i gam leh i minam thahatna tu-in hih lai-ah hong kihel thei lo zan nitakin ka hopih President (Jimmy) Carter bangin ka theisiam a, President Carter in a nuntak sung a nasepna hangin zahtakna i pia uh hi.

Gam it mite in a neih mah bangin tu-in ke'n zong kiciamna siangtho ka nei khin lian a, George Washington in kiciamna masa pen a neih bangin ka nei hi. Ahih hangin American tangthu pen ei lakah khat bek tungah kinga lo, mi pawl khatte tung bekah kinga loin i vekpi i tungah kinga hi. A mite in gam a hoih bukim kipumkhat (perfect union) i hanciam ding kisam hi. America pen a lian minam leh gam hi. A beisa kum zalomte ah kilemna leh gal kidona huihpi i nawkna panin hih ciang dong i tung uh hi. Ahih hangin i paina ding saupi om lai hi.

Phalbi hun lauhuai leh a ciamteh tham a piang thei thute i nawk bangin manlang takin i mainawt ding uh hi. Nasep ding tampi, damsak kik ding tampi, omsak kik ding tampi, lamkik ding tampi leh meetna ding tampi om hi. Tu-in i tuah tona leh hih sangin haksa zaw a tuak khin i gam tangthu sungin mi tam lo na om hi. Kum zalom khat sungin virus dai takin i gam khat vei hong nawk a, Galpi Nihna ah a si sangin a tam zaw nuntakna hong laksak khin zo hi.

Nasepna millions i taanlawh uh a, sumbawlna tul za-a simte kikhakcip khin zo hi. A beisa kum 400 kiim hun lai-a thupiang minam vai ah thuman thutang (racial justice) kap kik hi. Mi khempeuh in thuman thutang a ngahna dingun a sunmang uh a hun kisotsausak beh lo ding hi. I teen'na leitung mahmah zong a suahtakna dingin kap a, a kahna hih sangin a cihmawh zaw in kah beh thei nawn lo hi cih kitelcian mahmah hi. Political extremism, white supremacy, domestic terrorism cihte khang hanhan ahih manin i zawhna dingin i do loh kiphamawh hi.

Hih bang tonate i zawhna dingin America' lungtang i neih kik a, America' maban i kipsak kisam hi. Tua bang a pian' theihna dingin kampi bek loin democracy kibatlohna khempeuh - kipumkhatna kisam hi. 1838 January Kum Thak ni-in Abraham Lincoln in silate suahtakna dingin Emancipation Proclamation a thukimpihna suai na kai hi. A laidal ah a lailung a koih lai takin, "Tangthu sungah ka min a kilawh khak leh hih ka suaikaih hi ding a, ka lungsim takpi tawh ka thukimna suai ka kaih hi," na ci hi.

Ka lungsim khempeuh tu ni-in, hih January ni-in America kipumkhatsak ding, a mite leh a gam kipumkhatsak ding cih hi. Hih bang ka ngimna ah American khempeuh in hong kipawlpih un, ci-in kong ngen hi. Gal i tuahte - hehna, thangpaihna leh muhdahna, a khengval lua-in ngaihsutna leh gamtatna (extremism), thukham zui loin phengtatna (lawlessness), ngongtatna, natna, nasepna neih lohna leh lametna neih lohnate kipumkhatin do khawm ni.

Kipumkhatna tawh na lianpi leh a poimawhte i sem thei uh hi. A dik lote i diksak thei uh a, nasepna hoih mite i guan thei uh a, sanginn bit ah naupangte i hilh thei uh hi. Sihna a piangsak virus i zo thei uh a, nasepna i lamkik (piangsak) thei uh a, middle class mite lamkikin nasepna i bitsak kik thei uh a, racial justice i bitsak kik theih ban uh-ah leitungah a hoih lamin thahatna tawh America a makai i suaksak kik thei uh hi.

Tu hun ciangin kipumkhatna thu ka gen ciangin a haihuai a piang lo ding lametna (foolish fantasy) gen bangin pawl khatte in hong ngaihsun ding uh hi cih ka thei hi. Eite kikhenna thuk leh a takpi hi cih a thahatna ka thei hi. Ahih hangin tuate a thak hilo hi cih zong ka thei hi. I tangthu sung uh-ah American ideal ah mi khempeuh a kikim in (Pasian in) bawl hi cih ngaihsutna na kidotuah zom den uh a, a haksa a melsia a taktak racism, nativism leh lauhuaina in hong balkeek hi. Hih kidona pen a bei thei lo (tatsat lo) ahih manin gualzawhna kip den lo hi.

Civil War, Great Depression, World War, 9/11 hun sung leh i gal dona, i kipiakkhiatna, i lawhsapnate ah i vantung mi a hoih zawte na gualzo hi. Hun sim i ngah a kicingte ah kipumkhat le'ng kimainawt zo ding ahih manin tu-in tua bang i hih thei uh hi. Tangthu, upna leh thu ngaihsut theihna in lampi leh kipumkhatna ding hong lak hi.

Gal bangin khat leh khat ki-en loin innveng bangin i ki-entuah thei zaw uh hi. Hihna manphatna nei leh zahtakna tawh i ki-en thei uh hi. I thahatna pumkhat suahin ot khawlsanin a satna (temperature) i votsak zaw thei uh hi. Kipumkhatna loin kilemna om loin kimuhdahna leh hehna bek piangsak a, mainawtna piang thei loin a tawlhuai hehna leh thangpaihna bek piangsak hi. Kipumkhatna loin gam om thei loin buaina bek tawh a kidim gam piangsak bek hi. Mainawt theihna dingin kipumkhatna a lampi hi. United States of America bangin hih hun maituahin i nawk ding uh hi.

Tua bang hih lehang kilawhsawm lo ding hi cih kong ciam ngam hi. Kipumkhatin i gamtat ciangin cihmah hunin kilawhsawn ngei lo hi. Tua ahih manin tu ni-in i vekpi un a thak ah kipan ding hi hang. Khat leh khat thugen kingaihsak kikin, khat leh khat gen ngaihkhiatsakin khat leh khat ki-en kik ni. Khat leh khat kizahtaktuah ni. A lampi ah politics pen na khempeuh a susia a heh meikuang a bat den ding kisam lo hi. Kithukimlohna khempeuh gal kido taktak a piangsak a suaksak ahih ding kisam lo a, thuman hi napi-in pilvaang takin na khat ama deih dandan in hei-in thuzawh leh a kibawltawm (manipulated and manufactured) suahsak ngeinate i nial leh nolh ding ahi hi.

Ka Americans mipihte aw, hih sangin i tuam/kibanglo (different) zaw i suak hi. Hih sangin i hoih zawk ding hi a, hih sangin America hoihzaw thei hi cih upna ka nei hi. Na kiim na paam uh en in khuadak un. Capitol dome ah ah i ding uh hi. Ka gen khitsa bangin Civil War liim kizo khin ta hi. Union kileek loin a kikim in om (balance) in kikhai lingleng hi. I thuak kenkan uh a, i gualzo uh hi. Hih lai-ah ding kawmin Dr. Martin Luther King Jr. in a sunmang a genna great Mall mitsuanin i en uh hi.

A beisa kum 180 hun lai-in vote khiat theihna ding hamphatna ngenin numei hangsan a tul-a sim lungphona neite a kidalna inaugural hun dang ah i ding uh hi. Tu ni-in national office ah numei kiteelcing masa pen Vice President Kamala Harris in kiciamna a neih i ciamtehpih uh hi. Na kikheel thei lo hi ci-in hong gen kei ta un. A tawntung kilemna pian'sakna dingin a kipiakkhiatna uh a tawlngakna dinga panla ngalliamte din'na ah i ding uh hi.

Mipite deihna daihsakna ding leh democracy nasepna leh hih mun siangtho panin hong hawlkhia ngongtatna a piangsak mihonte in ngongtatna zangin a ngimna uh tangtungsak dingin a ngaihsutna uh-ah i ding uh hi. Tua bang mite ngimna tu ni leh zing ciang hunin piang ngei lo a, piang ngei loin lawhcing ngei lo ding hi. Ka campaign uh thapia in hong gumte tungah nong muan ngamna hangun ka kiniamkhiat hi. I mainawt tawh kituakin hong na ngaikhia un. Kei leh ka lungsim hong tawi teh un.

Nong thukimpih kei uh leh hita hen. Tua pen democracy (ngeina) hi. Tua-in America (ngeina) hi. Ta pen kilemhuai takin thukimpihlohna (right to dissent peacefully) hi. Tua in democracy a tuk lohna dingin a dal (guardrail) hi a, i gam a liatna kingakna tua hi. Ka thugen kician takin na zak uh leh kithukipihlohna in kikhenna piangsak kei ta hen. Hih thu ka hong ciam hi: Americans khempeuh president hi dingin ka hong ciam hi. Kei hong gumte adingin ka do (fight) mah bangin hong gum lote adingin zong ka do ding hi, cih ka hong ciam hi. 

Kum zalom tampi pai khinsa hun lai-in keima pawlpi sung panin mi siangtho St. Augustine in a laigelhna ah, mipite pen tampi tak pha a it uh ahih kei leh a ngimna uh a kibang na namkhat (common object) in a hihna uh na gen hi, na ci hi. American itna i hihna i hihna tawh i common objects un American i hihna hong bangci gen hiam? Ka thei hi ci-in ka ngaihsun hi. Tua in in hamphatna, bitna, suahtakna, hihna manphatna/thupina (dignity), zahtakna, thupi ngaihsutna leh thuman hi. 

A beina nipi kalte leh khate in a na mahmah sin ding (painful lesson) hong sinsak hi. Thuman om a, zuauthu na om hi. Vangliatna/thuneihna leh meetna/hamphatna (power and profit) ngahna dingin zuau genna na om hi. American citizens leh a diakin makaite in i hihna tawh mawhpuakna tavuan i nei kim tek uh hi. I gam humbitna dingin i Constitution zahtak dingin kamciamna neite in thuman humbit ding leh zuauthu zawhna dingin kamciamna i nei uh hi.

En un, ka Americans mipihte tampi takin maban ding lauhna leh lungkhamna (fear and trepedition) ding tawh ngaihsut uh hi cih ka theisiam hi. A nasepna (jobs) uh amaute in lunghimawh leh lungkhampih uh hi. Amaute in ka pa bangin zan ciangin a lup ciangun a lupna indap (ceiling) tung uh en uh a, "Ka healthcare ka humbit zo ding hiam? Ka innmun lo gam khaam in sum leitawi lakna (mortage) ka lohkik zo ding hiam?'' ci-in ngaihsun uh hi cih ka theisiam hi. A innkuanpihte uh ngaihsun in maban ah bang hong piang ding hiam cih ngaihsun uh hi. A lungkhamna uh ka theihpih hi cih ka hong ciam hi. Ahih hangin a dawn'na dingin a pualam panin a sungah lut (turn inward) ding na hilo a, lungkim loin phenglen'na tawh a tuamin kikhenna (factions) kidemna ah ciahkik ding hilo hi. Nang tawh kibang lote, na biakna bangin a bia lote, nang news source ngahte bangin a ngah lote uplahna pen a dawn'na ding hilo hi. 

A san leh a dum kilangpan'na (red against blue), khamtung leh phaizaang, conservative leh liberal kilangbawlna a pilhuai lo kidona i beisak hun ta hi. Ka nu' hong genna bangin i lungsimte kihongsak zawin i lungsim khauhsak leh taksak kei zawin, thuakzawhna tawmkha leh kiniamkhiatna nei-in mi dangte khedap ah va ding (a tuah bang uh va tuakin) va tuahpih nuam le'ng hihte kibeisak thei hi. Tawlkhat sung bek amaute khedap ah va ding (bulhsak) ni. 

Bang hang hiam cih leh hih lai-ah nuntakna tawh kisai thu om hi. Kamphatna leh kamsiatna (fate) na tuah ding bang hiam cih kitheikhol thei lo hi. Khat veivei na khut na kisap hun om a, khat vei leh mi dangte huhna dingin i khutte i zankhiat a kisap hun na om hi. Khat leh khat tungah i kibawltheih in tua hi. Tua bangin gamta lehang i gam hong thahat zaw, khangto zaw leh kigingkhol zaw in om thei ding hi. Ahi zongin i kithukimpihlo (disagree) thei veve lai uh hi. 

Ka American mipihte aw, maban i sep dingte ah khat leh khat i kisamtuah ciat uh hi. Hih a mial phalbi hun sungin i thahatna neih teng i kepbit ding uh kisam hi. Virus mialna leh sihtheih hun pen ah a lut ihi uh hi. Politics i nawlkhin uh a, hih pandemic gam khat leh minam khat bangin i nawk i do uh kisam hi. Lai Siangtho in a gen mah bangin, "Zan hun sung teng kahna om kha mah ding a, ahih hangin zing khuavak tawh nuamna hong tung hi," (ref. Late 30:5) a cih bangin hih thu ka hong ciam hi.

En un lawmte leh hih lai-a om House leh Senate ah ka seppihte khempeuhte aw, leitung in ei hong en hi cih i thei uh hi. Leitungin tu ni-in eite hong en hi. America in sitna/ze-etna (test) kituak khin a, a thahat zaw in i paikhia cih uh hi US gam pualam-a omte kiangah ka message hi. I pawlpih gamte leh lawmte (alliances) tawh i kizopna kibawlpha kikin leitung tawh kikalsuan khawm kikin zan ni-a tona hi loin zing cianga tonate kinawk khawm ding hi hang.  I vanliatna gentehna bek tawh kimaih loin ettehna gentehna vanliatna tawh kimakaih zaw ding hi. 

American mipihte, nute, pate, tapate, tanute, lawmte, innvengte leh nasep khawmpihte aw, a mi leh a gam i hih theihna suahna tawh i zahtak ding uh hi. Tua ahih manin i gam adingin leh hong nusiatsan khinsate adingin dai takin thungen ni. Amen. 

Lawmte aw, ze-etna i tuah hun hi. I democracy uh, thuman leh a thangpai virus leh khamphat kikim lo, minam khat minam dange sangin thupi leh vanglian zaw hi cih ahi ding banga ngaihsutna (systematic racism), khuahun buaina leh leitungah American mawhpuakna in suamna tuak hi. Hihte pen eite adingin lam tuamtuam ah tona lianpi hi. Ahih hangin hih teng a vekpi-in thakhat thu-in i tuak uh pen thuman hi a, hih gam in tu-in mawhpuakna lianpen i neihte lak-a khat hi. Tu-in ze-etna leh sitna kituak ahih manin i kalsuankhia leh dingkhia ngam ding uh hiam? 

Sep leh bawl ding tampi om ahih manin hangsan hun hi. Tu hunin i tuah buainate i ven'sak ziate panin nang kei tungah thu hong kikhen ding hi cih ka hong ciam hi. a hun tawh kituakin i tho/dingkhia ding hi. Hih a vaang (piang ngei lo; rare) leh hun haksa zo ding uh hiam? I tate adingin leitung hoihzaw leh a thak i piaksawnna dingin hong dal uamtuamte i nawk (ngam) ding uh hiam? I nawk ding uh a, i nawk suak zo ding uh hi cih upna ka nei a, United States of America tangthu thak i gelh ding hi. Tua in American tangthu hi. 

Tangthu pen la tawh kibang a, ke'n thupi ka sa hi, tua-in American gam lapi hi. I gam lapi sungah a taang khat sungah tthupi ka sak diak hih hi: 

'Kum zalomte ah nasepna leh thungetnate hangin tu ni-in hih ciang a kitung zo a, tua-in a kiluahsuksawn goluah hi, i tate in bang a gen ding hiam? Ka khualzinna ka zawh ni ciangin America, America, nang adingin a hoih pen kong piakhia hi cih ka lungtang in thei hen." 

I gam a lian tangthu zaknop huai ngimna a nei ah i nasepna leh thungetnate behlapin zep ni. Hih bangin hih lehang i khualzin hun nite a bei ciangin i tate leh i tate' tate in, "A hoihpen pia amaute in piakhia uh a, a mawhpuakna bangun semkhia in a kitamkhinsa gam damsak kik uh hi," hong ci ding uh hi. 

America gam ka hunbit ding a, a vekpi-in kipiakhia in ka nasepna ah a vekpi in ka sungkhia ding hi. Thuneihna leh vangliatna hi loin mawhpuaknate ngaihsun zawkin ka nei ding a, keima mimal hamphatna ding hi loin tangpi tangta hamphatna ding ka ngaihsut zaw ding hi. 

Lauhna hi loin lametna tawh American tangthu i gelh ding uh hi. Kikhenna hi loin kipumkhatna, khuamial hi loin khuavak, thumanna, hihna manphatna, itna leh damsakna, liatna leh hoihna tawh American tangthu i gelh ding uh hi. Hih tangthu in lam hong lak ding hi. Hih tangthu in tha hong pia ding hi. Hih tangthu in tangthu in hong dot ciang leh hun i tuah ciangin hong tung ding kumte hilh ding hi. Democracy leh lametna, thuman leh thutang si ngei lo loin a gualzawhna i mu ding uh hi.  

America in a gamah suahtakna kipsak leh bitsakin leitung lamet in ding kik ding hi. I pu i pate leh i nung hong zui ding khangthakte tungah i leibat in tua ahi hi. 

Tua ahih manin a thu, a hang ahih kei leh a kizat leh kimanna (purpose) leh khensatna (resolve) tawh tu hunin i nasep in kipan ding hi. Upna lencip leh kembitin, thuman hi cih ngaihsutna letkipna leh khat leh khat adingin kipiakhiatna leh i lungsim khempeuh tawh i gam i itna mah kimakaihsak ni. Pasian in America thupha hong pia hen la, i galkapte hong humbitsak ta hen.   

Lungdam, America. 

By: Joe Biden 

Sources: The Telegraph, Business Standard and The Indian Express 

@Thang Khan Lian #ZUNs reports

No comments